Widowisko na motywach humorystycznej powieści"Księga raju, czyli Przedziwne żywota opisanie Samuela Aby Aberwo"(1939, wydanie polskie 1989) żydowskiego poety, dramatopisarza i krytyka literackiego Icyka Mangera (1901-69). Autorballad i pieśni, szkiców krytycznoliterackich, popularnych przeróbek sztuk Goldfadena - pochodził z Czerniowiec, późniejmieszkał m.in. w Warszawie (od 1926 r.), Paryżu, Londynie, Nowym Jorku, Izraelu (od 1967 r.). Swoją twórczością -wyrafinowaną a jednocześnie ujmującą prostotą wyrazu - zyskał sławę najpopularniejszego w XX wieku poety tworzącegow języku jidysz; od 1969 r, w Tel Awiwie jest przyznawana nagroda literacka im. Icyka Mangera. O jego kunszcieartystycznym świadczy też sposób, w jaki zwykł przenosić wątki biblijne w realia współczesnego życia Żydów z EuropyWschodniej."Księga raju"również jest parafrazą wątku biblijnego, osadzoną w obyczajowych realiach kresowejspołeczności żydowskiej. Zabawne, rozśpiewane, roztańczone widowisko Roberta Glińskiego, wykorzystujące mnóstwośmiesznych, niebanalnych pomysłów inscenizacyjnych, to opowieść o raju - a właściwie dwóch: raju Żydów i gojów - i otym, jak to miejsce wiecznej szczęśliwości wyobrażają sobie mieszkańcy ziemskiego padołu. Obok plejady znakomitychaktorów występują wykonawcy nieprofesjonalni - kilkunastoletni odtwórcy pierwszoplanowych ról niebiańskich wysłannikówna ziemię oraz dzieci tworzące zastępy aniołków. Rolę szalonej Perełe gra i śpiewa dwie przebojowe piosenki gwiazdamuzyki rockowej, Justyna Steczkowska.W raju Abrahama, Izaaka, Jakuba toczy się zwykły dzień. Praojcowie spierają się o kobiety, jadło i napitek, stary królDawid, wciąż bardzo romansowy, dobiera się do coraz młodszych anielic, Szymon Bera pije i bije swoją Gołdę, jegożona anielica chodzi stale posiniaczona i wiecznie brzemienna. Znudzony nauczyciel zasypia na katedrze, dzieciarnia zanielskimi skrzydłami u ramion wrzeszczy, psoci, klepie zadaną lekcję: Przyjdzie Mesjasz, będzie uczta... Gdy rajskastarszyzna postanawia, że młody anioł Szmulek stanie się człowiekiem, na ziemi Matka zaczyna rodzić syna. Położna jużtraci cierpliwość, że bachor uparł się i nie chce się urodzić, ale chłopca zatrzymują w wieczności kłopoty techniczne.Szymon, który miał go wyprawić na ziemię, znów się upił i nie może wyplątać chłopaka ze skrzydeł ani dać mu prztyczkaw nos, aby zapomniał o swoim rajskim żywocie. Ponieważ anioł był wstawiony i nie wcelował prosto w nos, przyszedłszyna świat Szmulek dokładnie pamięta, co działo się w raju i opowiada o wszystkim zdumionym rodzicom. Ojciec trochę sięmartwi, że nikt nie uwierzy w taki cud, że urodził mu się chłopak już prawie pod wąsem, co znajomość Pisma i apetyt majak dorosły. Matka z radością pieści, karmi piersią, utula do snu syneczka i bez zastrzeżeń wierzy we wszystkie historyjki,nawet tę najdziwniejszą, jak Szmulek z przyjacielem Szczylkiem uratowali raj.Słowa chłopca przywołują fantastyczne sceny z"Księgi raju". Oto wół ofiarny, dla którego przepowiednia o nadejściuMes

jasza oznacza tylko tyle, że wkrótce zostanie zarżnięty i zjedzony na wielkiej uczcie, ucieka w popłochu, porywającciężarną Perełe Wariatkę. Niesłychana to rzecz, żeby byk nawiał z raju, trzeba go natychmiast sprowadzić. Król Salomonśle notę dyplomatyczną do cadyków z gojskiego raju, z żądaniem wydania zwierzęcia. Oni jednak targują się ostro - bydlęi anielicę gotowi są oddać, lecz aniołka, którego urodziła, już ochrzcili i chcą go zatrzymać. Salomon wysyła dokonkurencyjnego raju Szmulka i Szczylka, zaopatrując ich w paszporty, walizkę pieniędzy i jedzenie,"czysty koszer", nadrogę. Król Dawid potajemnie powierza chłopcom misję specjalną - mają wykraść małego aniołka. Pewnie wymyśliłsobie, że jego nowy syn zajmie miejsce króla Salomona, którego chce wykosić. W chrześcijańskim raju małe aniołkiśpiewają po łacinie, ale rozrabiają tak samo jak wszystkie dzieci. Dorosłe anioły częściej grzeszą łakomstwem iobżarstwem niż słodką rozpustą, ale też bardzo przypominają ludzi w tym, co robią i jak myślą."Do czego ci byłypotrzebne dwa raje, Panie Boże"- po heretycku wzdycha Święty Piotr, skwapliwie licząc"zielone", które wysłannicyprzywieźli jako okup.Po dramatycznych przygodach w niebiańskiej krainie gojów chłopcy wracają do swojego raju, gdzie odbywa sięnajwiększa w historii balanga. Oni jednak nie są szczęśliwi. Szmulek traci ukochaną anielicę Etel, oszukany przezchrześcijańskiego anioła Szczylek musi rozstać się ze swoją zachwycającą Anielcią. Byle krawczyk na ziemi, gdy niewiedzie mu się w miłości, może popełnić samobójstwo, oni jednak skazani są na wieczność. Czyżby tamten raj był rajemnie dla każdego - zastanawia się ziemska matka Szmulka, która z perspektywy codziennych doświadczeń komentujecudowne zdarzenia. Może więc jej syn i jego przyjaciele odnajdą swój raj na ziemi? Szczylek, Etel i Anielcia już napisalipodania o zesłanie na ziemię. Jeśli szczęście dopisze i rodzicom urodzą się trojaczki, to kto wie...

Scenariusz: Robert Gliński, Tłumaczenie piosenek: Jerzy Ficowski, Aleksander Ziemna, czas: 63 min, scenografia: Agnieszka Zawadowska, muzyka: Jerzy Satanowski, zdjęcia: Bogdan Stachurski, Andrzej Wolf, występują: Mariusz Grydlik (Szmulek), Jacek Wolszczak (Szczylek), Marek Walczewski (Szymon Ber), Grazyna Wolszczak(Żona Szymona Bera), Jacek Rozenek (Nauczyciel), Anna-Maria Mucha (Eteł), Bożydar Murgan (Szłojma), Mariusz Benoit(Abraham), Sławomir Orzechowski (Izaak), Szymon Kuśmider (Jakub), Jan Kociniak (Dawid), Jan Peszek (Salomon),Klaudia Carlos (Sulamitka), Justyna Steczkowska (Perełe Wariatka), Leszek Teleszyński (Adam), Danuta Stenka (Ewa),Krzysztof Kowalewski (Święty Piotr), Krzysztof Kołbasiuk (Dymitr), Agnieszka Kozłowska (Aniela), Małgorzata Pieńkowska(Matka), Andrzej Chyra (Ojciec), Elżbieta Jarosik (Położna), Lidia Kucharczyk, Anna Popowicz (Tancerki), Rafał Rutkowski,Maciej Wierzbicki (Celnicy) oraz Marcin Benedek, Justyna Dłużniewska, Jan Dzierżawski, Aleksander Gnatowski, KonradIliuczonek, Michał Iliuczonek, Iza Iwaszko, Jacek Iwaszko, Łukasz Kaczor, Wioletta Kaczor, Aneta Klejnowska, JakubKlejnowski, Paulina Klejnowska, Piotr Krzak, Tadeusz Markiewicz, Karolina Mazurek, Zofia Nowicka, Franciszek Orliński,Stanisław Orliński, Jan Postoła, Robert Siemiński, Jakub Sudół, Zbigniew Modej (Kaskader), przekład: z hebrajskiego: Michał Friedman,