Teatr Telewizji TVP

Panna Julia, 21 stycznia, godz. 20:00

Dramat Augusta Strindberga w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego. Spektakl z 1980 roku. Przeniesienie z warszawskiego teatru Stara Prochownia.

Premiera w Teatrze TV: 18 lutego 1980
Premiera w Teatrze Stara Prochownia w Warszawie: 12 września 1977

Przekład: Zygmunt Łanowski
Reżyseria: Bohdan Korzeniewski
Realizacja telewizyjna: Joanna Wiśniewska
Scenografia: Jerzy Masłowski

Obsada: Maja Komorowska (Panna Julia), Roman Wilhelmi (Jean, służący), Jolanta Lothe (Krystyna, kucharka).

Czas trwania: 84 min.

Jean jest lokajem u owdowiałego Hrabiego, który wraz z córką Julią mieszka na prowincji w swoim zamku. Bawi on w krótkiej podróży, podczas gdy w noc świętojańską służba i okoliczni chłopi urządzają huczne zabawy. Uczestniczy w nich także młoda dziedziczka. Jej partnerem do tańca może stać się jedynie Jean, syn parobka, ale mężczyzna przystojny i bywały – kelnerował w hotelach szwajcarskich, chadzał do teatru, dużo czytał. Potrafi więc zręcznie prowadzić konwersację z ekscentryczną panną. Julia wzrosła w atmosferze zażartego antagonizmu między ojcem a matką. Wybujały egocentryzm i poczucie władczości, połączone z inteligencją, nadwrażliwością i urazami psychicznymi - rodzą w niej obsesyjną nienawiść do mężczyzn, w którą wkrada się jednocześnie wstydliwy pociąg do przedstawicieli tej płci. Julia rozpoczyna ostentacyjny flirt z lokajem. Jean jest człowiekiem mocno trzymającym się rzeczywistości. W skrytości ducha żywi niemało pogardy dla swoich chlebodawców, ale zarazem uznaje panujący układ społeczny i „zna swoje miejsce”. Nie jest jednak zupełnie obojętny na urodę Julii, jej bujną osobowość, zaborczy wdzięk i determinację. Gra erotyczna między nimi rozwija się lawinowo.

August Strinberg (ur. 22 stycznia 1849 – zm. 14 maja 1912)
- szwedzki dramaturg, pisarz, publicysta, poeta, malarz i fotograf. Uznawany za ojca współczesnego teatru. Był prekursorem symbolizmu i ekspresjonizmu w dramacie. W 1872 napisał swój pierwszy dojrzały dramat „Mistrz Olof”, w którym pierwowzorem postaci bohatera jest Olaus Petri, twórca szwedzkiej reformacji. Strindberg był bywalcem „Czerwonego Pokoju” w restauracji Bernsa, gdzie spotykało się środowisko artystyczno-literackie. I taki tytuł, „Czerwony Pokój”, nosi - przełomowa dla niego samego i dla szwedzkiej literatury - powieść wydana w 1879 roku. W 1875 Strindberg poznał Siri von Essen, z którą ożenił się w 1877. Burzliwe, trwające 14 lat małżeństwo, stało się m.in. inspiracją do powstania „Spowiedź szaleńca” (1888). W 1883, wskutek nagonki po wydaniu zbioru tekstów publicystycznych „Nowe państwo” (1882), Strindberg z rodziną opuścił Szwecję. Na dalsze kłopoty naraził się, wydając pierwszy tom opowiadań pt. „Historie małżeńskie” (1884). Nakład został skonfiskowany, a Strindberg oskarżony o obrazę religii (w procesie zapadł wyrok uniewinniający). Na dobrowolnym wygnaniu Strindberg napisał najważniejsze ze swoich utworów: autobiografię „Syn służącej” (1886),powieść „Mieszkańcy Hemsö” (1887) oraz naturalistyczne dramaty pt. „Ojciec” (1887) i „Panna Julia” (1888). Na krótko wrócił do Szwecji, gdzie powstała powieść „Na pełnym morzu” (1890). Po rozwodzie z pierwszą żoną zdecydował się ponownie opuścić Szwecję i wyjechać do Berlina. Tam obracał się w kręgach niemiecko-skandynawskiej bohemy, gdzie poznał Fridę Uhl, austriacką dziennikarkę, która na krótko została jego żoną. Po rozpadzie drugiego małżeństwa Strindberg wyjechał do Paryża, popadł w głęboką depresję i przeszedł długotrwałe załamanie psychiczne, zwane kryzysem Inferna. Jego depresję pogłębiały kłopoty materialne. Opis kryzysu zawarł w powieściach „Inferno” (1897) i „Legendy” (1898). W tym czasie zaczął również pisać swój „Dziennik okultystyczny” (obejmujący lata 1896-1908), zabronił jednak go publikować. Pierwsze fragmenty „Dziennika” ukazały się drukiem dopiero w 1977. Po kryzysie w 1898 pisarz wrócił do Szwecji, gdzie pozostał do końca życia. W tym okresie powstały dramaty „Do Damaszku” (1898), „Zbrodnie i zbrodnie” (1899) oraz pierwsze z cyklu dramatów historycznych, m.in. „Gustaw Waza” i „Eryk XIV” (1899). Norweska aktorka Harriet Bosse w 1901 została trzecią żoną Strindberga. Pisarz specjalnie dla niej napisał sztukę „Łabędziobiała”. Także i to małżeństwo nie trwało długo. W 1907 Strindberg otworzył wraz z reżyserem i aktorem, Augustem Falckiem, własny teatr, Intima Teatern, który zainaugurował działalność sztuką „Pelikan”. Dla tego teatru Strindberg napisał utwory kameralne, m.in. „Burzę” i „Sonatę widm” (1907).

Bohdan Korzeniewski (ur. 11 kwietnia 1905 - zm. 5 września 1992)
- krytyk teatralny, historyk teatru, pedagog, reżyser, tłumacz, jeden z prekursorów polskiej nauki o teatrze. Po studiach na Uniwersytecie Warszawskim, w latach 1932–1938 z przerwami pracował w Bibliotece Narodowej. W latach 1933–1934 przebywał we Francji na stypendium ufundowanym przez Fundusz Kultury Narodowej. Od 1934 wykładał historię teatru w PIST, co kontynuował na tajnych kompletach w czasie okupacji niemieckiej. Wraz z Leonem Schillerem był współzałożycielem podziemnej Tajnej Rady Teatralnej. Więziony w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, skąd został jako jeden z nielicznych zwolniony dzięki zabiegom międzynarodowym. Powstanie warszawskie przeżył w Warszawie, głównie w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie był zatrudniony. Za zgodą władz niemieckich w styczniu 1945 ratował dobytek BUW. Po wojnie działał w komisji weryfikującej aktorów, grających w dozwolonych przez okupanta, a potępianych przez władze podziemne jawnych spektaklach z lekkim repertuarem. Od 1946 był profesorem PWST, wieloletnim dziekanem Wydziału Reżyserii. Łączył tę pracę z funkcjami dyrektora i kierownika artystycznego wielu teatrów, m.in. Narodowego i Polskiego w Warszawie. W 1947 doktoryzował się na podstawie rozprawy „Wojciech Bogusławski w latach powstawania Teatru Narodowego”. W latach 1948–1980, głównie w teatrach warszawskich i krakowskich, wyreżyserował samodzielnie i we współpracy, dokonał inscenizacji, adaptacji lub opracowań, a także opiekował się łącznie 67 wystawieniami sztuk teatralnych. Były to głównie dramaty klasyczne, z których wydobywał i ukazywał wartości intelektualne, racjonalizm, satyrę i szyderstwo. W 1956 razem z Antonim Bohdziewiczem wyreżyserował pierwszą powojenną ekranizację „Zemsty” Aleksandra Fredry. Tłumaczył dzieła literatury rosyjskiej i francuskiej, m.in. Moliera. Dla Teatru Telewizji wyreżyserował dwukrotnie „Męża i Żonę” (1955, 1973), „Don Juana” (1956), „Śluby panieńskie” (1972) i „Pannę Julię” (1980). Po śmierci Leona Schillera, od 1956 współredaktor – ze Zbigniewem Raszewskim – „Pamiętnika Teatralnego”. W latach 1955–1970 pełnił funkcję prezesa Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego, a od 1970 – prezesa honorowego. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami.