Sam Witkacy pisał, że jego ideałem jest „ukazanie mózgu wariata na scenie”. W jego teatrze „dziwnym jak sen” może zdarzyć się wszystko i nigdy nie wiadomo, czy dzieje się to serio lub czy w ogóle się dzieje. Boy określił teatr Stanisława Ignacego Witkiewicza (1885-1939) jako nad-kabaret. Karol Irzykowski nazywał go „geniuszem grafomanii”. Konstanty Puzyna, który doprowadził do zbiorowego wydania jego dramatów po wojnie, obawiał się, że twórczość Witkacego może rozminąć się ze współczesnością.

Tymczasem w latach 70. jego sztuki osiągnęły w Polsce niebywałą popularność, a teatr europejski uznał go za patrona teatru absurdu. „W małym dworku”– sztuka wystawiona po raz pierwszy w 1923 r., zaliczana przez historyków literatury do „pasożytniczych” utworów Witkacego – jest rodzajem literackiej parodii dramatu Tadeusza Rittnera  „W małym domku” (1904). Wskazuje na to aluzyjnie brzmiący tytuł i podobne powikłanie związków intymnych pomiędzy bohaterami, choćnie ma tu nawiązań wprost do pierwowzoru. Istota sprawy polega na drastycznie odmiennym klimacie dramatu – zamiast naturalistycznej tragedii Witkacy daje jej parodię, szydząc z psychologizmu i reguł wszelkiego prawdopodobieństwa.

W Kozłowicach w powiecie sandomierskim, w majątku dzierżawionym przez Diapanazego Nibka, mieszkają także jego kuzyn, kiepski poeta Jęzory Paszukowski, kuzynka Aneta Wasiewiczówna, oficjalista Ignacy Kozdroń – kochanek żony Diapanazego Anastazji oraz córki Nibka, Zosia i Amelka. Diapanazy Nibek zastrzelił swą niewierną żonę, zastawszy ją inflagranti z kuzynem Jęzorym. Odtąd Anastazja pojawia się codziennie w małym dworku, chcąc wyjawić żyjącym prawdę osobie. W domu toczy się normalne, codzienne życie, w którym uczestniczy również widmo, nie stroniąc nawet od uciech stołu. Kuzyn Jęzory wyznaje Anastazji miłość, lecz ona twierdzi, że nigdy nie należała do niego. Jedynie oficjalista Kozdroń tchórzliwie umyka na widok zjawy. Nibek przyznaje się do zabicia żony, ona z kolei jest przekonana, że zmarła na raka. Wreszcie, podczas wspólnego śniadania, wyjaśnia się, że po trosze wszyscy mają rację. Anastazja była kochanką Kozdronia, ale także Jęzorego, nie wiedziała bowiem, komu się oddaje, zażywszy wcześniej opium. Mąż zastrzelił ją, gdybyła w stanie narkotycznego oszołomienia, więc wcale nie zauważyła, iż została zamordowana, i była przekonana, że przyczyną jej śmierci był rak. Wiarygodność wyznań Anastazji potwierdza jej pamiętnik. Dzięki tej lekturze Nibek uspokaja się, że Zosia i Amelka są jego córkami. Tymczasem widmo Anastazji namawia Jęzorego do nawiązania romansu z zakochaną w nim kuzynką Anetą. Córkom poleca wypić płyn z przechowywanej w kuchni buteleczki. Niebawem cała rodzina Nibków będzie mogła połączyć się w zaświatach.

Autor: Stanisław Ignacy Witkiewicz