„Są poeci, których wiersze mrugają do nas ze stron niemal wszystkich czasopism, i są tacy, na których wiersze czekamy. Poeci, którzy im bardziej usuwają się w cień, tym bardziej ich głos staje się doniosły” – zauważył kiedyś Krzysztof Karasek. Autora „Martwej natury z wędzidłem” z pewnością można zaliczyć do grona cenionych twórców, nawet gdy oni sami usuwają się w cień lub są spychani na margines.

Zbigniew Herbert (1924-1999) debiutował jako poeta w 1948 roku, ale nie uczestniczył w życiu kulturalnym kraju – pierwszy tom opublikował dopiero po przełomie październikowym 1956 roku („Struna światła”). Pierwszy utwór dramatyczny „Jaskinia filozofów” (1956), kolejne tomy poezji „Hermes, piesi gwiazda” (1957), „Studium przedmiotu” (1961), zbiór esejów „Barbarzyńca w ogrodzie” (1962) i inne utwory Herberta zyskały popularność i uznanie wśród czytelników, ale nigdy nie zostały w Polsce uhonorowane. Zdobywały natomiast nagrody międzynarodowe, m.in. Austriacką Nagrodę Państwową (1963) czy Nagrodę im. Gottfrieda Herdera (1973). Poeta odbywał liczne podróże po Europie i USA, wygłaszał odczyty. Przez lata nieobecny w Polsce, ciągle był postacią niesłychanie ważną w środowiskach elit intelektualnych, opozycji, wśród wiernych czytelników. W Paryżu wydał „Raport z oblężonego miasta” (1984), „Elegię na odejście” (1990) i już w kraju nowy tom poezji „Rovigo” (1990).

Cykl „Pan Cogito” (1974) zaliczany jest do największych osiągnięć poety, piewcy antyku i tradycji śródziemnomorskiej, znawcy kultury, którego równie mocno obchodzą dylematy egzystencjalno-moralne człowieka. Tom wierszy, które składają się na ten poemat i traktat filozoficzny zarazem, zawiera refleksje o człowieku, cierpieniu i bólu. Pan Cogito to uosobienie człowieka współczesnego, jakby postać syntetyczna, której charakter, reakcje i poglądy poeta kreśli z dystansem, często z ironią, ale jednocześnie ze współczuciem i sympatią.

Telewizyjny Pan Cogito, w okularach, skromnym paletku, poruszający się na tle obwiedzionego murem podwórka z jednym nędznym drzewkiem z boku, przypomina postaci sprzed stulecia. Ale właśnie ten „nieporadny relikt przeszłości” dokonuje obrachunku moralnego „człowieka myślącego” XX wieku. Towarzyszy mu „sześć postaci z wyobraźni”, wykreowanych przez aktorów Teatru Pantomimy, nie dublując, lecz dyskretnie podkreślając poetyckie walory tekstu.

Autor: Zbigniew Herbert
Reżyseria: Zbigniew Zapasiewicz
Reżyseria tv: Joanna Wiśniewska
Scenografia: Marcin Mroszczak
Kostiumy: Maria Kucia-Albin
Muzyka: Jan Sebastian Bach

Obsada: Zbigniew Zapasiewicz oraz Teatr Pantomimy „Stodoła” w składzie: Iliana Alvarado, Grażyna Chmielewska, Jolanta Pankowska, Andrzej Pankowski, Leszek Rosołek, Ryszard Kleczyński.

Premiera w Teatrze Telewizji: 7.09.1981