„Pierwszego sierpnia we wtorek 1944 roku było niesłonecznie, mokro, nie było za bardzo ciepło. W południe chyba wyszedłem na Chłodną – moja ulica wtedy, numer czterdzieści – i pamiętam, że było dużo tramwajów, samochodów, ludzi i że zaraz po wyjściu na rogu Żelaznej uświadomiłem sobie datę – pierwszy sierpnia – i pomyślałem chyba słowami: pierwszy sierpnia – święto słoneczników...”

Narrator spektaklu, podobnie jak autor „Pamiętnika z powstania warszawskiego” nie szedł z visem na tygrysa, nie szturmował PASTY ani elektrowni na Powiślu, nie zanosił na powstańcze pozycje amunicji i butelek z benzyną, nie dostarczał dowódcom meldunków. Dwudziestodwuletni student polonistyki tajnego UW (róg Świętokrzyskiej i Jasnej, na drugim piętrze) nie należał do zbrojnej konspiracji i nie brał udziału w boju. Z setkami tysięcy warszawiaków dzielił euforię pierwszych starć i radość z pierwszych, nielicznych sukcesów żołnierzy podziemia, a potem, jak większość cywilów, pragnął już tylko przetrwać – choć nie za każdą cenę – koszmar okrutnych walk toczonych w zaludnionym mieście z nierównie silniejszym wrogiem. Tak jak setki tysięcy mieszkańców stolicy, lepiej od heroicznej scenerii redut i barykad poznał mroczny świat podwórek – studni, piwnic, improwizowanych schronów, kanałów i ukrytych przejść przebitych w suterenach kamienic. I podobnie jak rzesze warszawiaków – niekombatantów, toczył ciężką walkę z głodem, pragnieniem i strachem, codzienny bój o w miarę bezpieczny kąt, odrobinę pożywienia, wiadro wody. O życie.

„Pamiętnik z powstania warszawskiego” Mirona Białoszewskiego ukazał się drukiem w 1970 r. Dopiero ta publikacja, uhonorowana nagrodą ministra kultury i sztuki drugiego stopnia, zwróciła uwagę szerszej publiczności na znanego dotąd tylko nielicznym autora paru tomików wierszy. Odbiorców ujmowały szczerość i bezpośredniość przekazu, a także język dzieła – prosty, naturalny, potoczny, jakże inny od słownictwa używanego tradycyjnie do opiewania bohaterskich, acz przegranych zrywów wyzwoleńczych i innych narodowych klęsk. Owa prostota, „zwyczajność” języka narratora, zderzona z drastycznością i dramatyzmem archiwalnych materiałów filmowych ilustrujących spektakl, robi na widzach niezwykłe wrażenie i dziś, sześćdziesiąt lat po wybuchu powstania, w prawie trzy i pół dekady po wydaniu „Pamiętnika…”.

Autor: Miron Białoszewski
Reżyseria: Maria Zmarz-Koczanowicz
Adaptacja: Maria Zmarz-Koczanowicz i Tadeusz Sobolewski
Scenografia: Barbara Kędzierska
Zdjęcia: Krzysztof Pakulski

Obsada: Adam Woronowicz (Miron) oraz: Anna Gryszkówna, Grażyna Zielińska, Monika Krzywkowska, Teresa Branna, Krzysztof Janczar, Paweł Małaszyński, Ewa Bułhak, Maria Robaszkiewicz, Marta Chodorowska, Marek Kępiński, Beata Fudalej, Teresa Marczewska, Maciej Szary, Katarzyna Stanisławska, Barbara Baryżewska, Marcin Hycnar, Magdalena Różczka, Jerzy Łapiński, Mirosław Konarowski, Anna Grycewicz, Dorota Nowakowska, Marek Jaromski, Michał Brejtenwald, Paweł Łukaszewicz.

Czas: 67 min

Premiera: 4.10.2004