Powojenna historia Zakaczawia, „przeklętej” dzielnicy Legnicy, opowiedziana poprzez losy złodziejskiej szajki Benka Cygana. Podczas pracy nad scenariuszem jego autorzy obficie czerpali z lokalnego folkloru i obyczajowości „dzielnicy cudów”, jak do dziś bywa nazywane Zakaczawie. „Zbieraliśmy (...) konkretne prywatne wspomnienia, rozmawialiśmy z ludźmi. Wysłuchiwaliśmy barwnych opowieści, choćby o wyczynach przesiedlonej na Dolny Śląsk lwowskiej szkoły kieszonkowców. Choćby o tym brawurowym wyniesieniu śpiącej klientki w łóżku na ulicę. Nie weryfikowaliśmy tych legend, zaufaliśmy pamięci zakaczawian” – mówił „Dialogowi” Krzysztof Kopka, jeden ze współtwórców „Ballady...” .

W efekcie powstał intrygujący spektakl, w którym prywatne, lokalne mitologie łączą się z historią Polski ostatniego półwiecza. Historią ukazaną w sposób nierzadko kontrowersyjny, prowokujący do dyskusji. Premiera sztuki odbyła się w październiku 2000 r. w Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy. Sława „Ballady...” rychło wykroczyła daleko poza Śląsk. Telewizyjna inscenizacji była więc tylko kwestią czasu.

Fabuła rozpoczyna się od narodzin szajki Benka Cygana w czasach politycznej odwilży po październiku 1956 r. Banda szybko rośnie w siłę i znaczenie. Okres jej największej prosperity przypada na lata tzw. małej stabilizacji. Epoka świetności kończy się definitywnie wraz końcem PRL-u. W hierarchii nowych wzorców osobowych i ideałów młodego kapitalizmu nie mieści się już tradycyjny światek dawnej przestępczości ze swoim specyficznym kodeksem honorowym.

Z upadkiem szajki splata się osobisty dramat Benka Cygana. Oto charyzmatyczny przywódca i niedawny postrach dzielnicy przegrywa walkę zarówno o „rząd dusz”, jak i o miłość. Striptizerka Anna, w której się zakochuje, pragnie w nim widzieć przede wszystkim legendarnego gangsterskiego bossa. Benek zaś pod wpływem uczucia pragnie się ustatkować i żyć „porządnie”, tym bardziej że ma za co. Konflikt między obojgiem jest tylko kwestią czasu. W rezultacie Anka, jak przystało na prawdziwą femme fatale, ucieka za granicę z walizką wypchaną pieniędzmi. Zaślepionemu miłością Cyganowi udaje się wprawdzie ustalić miejsce jej pobytu, lecz do spotkania z ukochaną nie dochodzi. Los, wielki ironista, ma bowiem wobec Benka zupełnie inne plany.

Autorzy: Maciej Kowalewski, Jacek Głomb, Krzysztof Kopka
Scenariusz i reżyseria: Waldemar Krzystek
Scenografia: Małgorzata Bulanda, Iwona Ząbek
Muzyka: Bartek Straburzyński
Zdjęcia: Tomasz Dobrowolski
Montaż: Marek Mulica

Obsada: Przemysław Bluszcz (Benek Cygan), Janusz Chabior (Maniek Pecaj), Paweł Wolak (Rysiu Migacz), Katarzyna Dworak (Janina Dębówna), Joanna Gonschorek (Róża Cygan), Grzegorz Wojdon (Lowa Apuchow, „Capablanka”), Bogdan Grzeszczak (Tońko Kulka), Darek Maj (Kapitan Franciszek Majewski, „Żyła”), Małgorzata Urbańska (Major KGB Natasza Płatonowa), Sergiej Motenko (Generał Iwan Iwanowicz Iwanow), Ola Maj (Alojza Banachowa), Hanna Kochańska (Anka), Marek Sitarski (Anatol Skaza), Anita Poddębniak (Bufetowa Ala Pelak), Tadeusz Ratuszniak (Henryk Rondel), Maciej Kowalewski (Sierżant Zenon Kocięba), Rafał Nowicki (Jarek Walek zwany Dzidkiem), Gabriela Fabian (Kapral Halina Gniazdko), Marcin Sztabiński (Adam Goldmann), Tomasz Kot („Młody”), Marcin Krawczyk (Marian Czołowy), Lech Wołczyk (Horst Grübber), Tomasz Sobczak („Mięsień”), Eryk Lubos (Sierioża Lwowicz), Michał Taran (Spiker), Janek Głomb (Jaś, syn Benka i Anity).