Zabijanie Gomułki

Zabójcza pewność

Rzecz rozgrywa się w Londynie podczas jednego spotkania byłej baletnicy, teraz poruszającej się na wózku inwalidzkim Elizabeth i Michaela – przystojnego aktora, bezrobotnego alkoholika. Pretekstem do wizyty aktora u niepełnosprawnej baletnicy jest próba przeczytania jej sztuki.

Na początku przebieg spotkania nie budzi niepokoju, ale po jakimś czasie Michael odkrywa pułapki zastawiane na niego przez Elizabeth. Jej celem wydaje się być przekonanie Michaela, że przypadek, który zaistniał kiedyś w ich życiu, wcale nie był przypadkiem. Przemieszanie realności i fikcji, atmosfera zamknięcia, groza sytuacji bez wyjścia oraz fascynująca gra namiętności kończy się śmiertelnym strzałem.

Sztuka Lloyda jest świetnym materiałem na zbudowanie pełnego napięcia thrillera. Bogactwo psychologiczne postaci stwarza możliwość dwóch kreacji aktorskich.

Autor: Marcus Lloyd
Reżyseria: Mariusz Malec
Zdjęcia: Jan Holoubek
Muzyka: Andrzej Milanowski
Kostiumy: Aleksandra Staszko

Obsada: Magdalena Cielecka (Elizabeth), Grzegorz Małecki (Michael), Aleksandra Prykowska (asystentka Elizabeth)

Czas: 57 min

Zakład Doświadczalny Solidarność

W sztuce, która znalazła się w finale Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej w 2012 roku, autor próbuje zmierzyć się z legendą Solidarności. Jej dzieje, od strajków sierpniowych, przez stan wojenny, wizytę papieską, aż po dzień dzisiejszy, poznajemy poprzez losy młodej dziewczyny, Grażyny, która po skończeniu studiów i wakacjach nad morzem w 1980 roku, podejmuje pracę w jednym z dolnośląskich zakładów, w którym zapisuje się do nowopowstałego związku. Ona sama, nie pojawia się jednak w sztuce i w widowisku.

Z montażu wspomnień i komentarzy jej krewnych, przyjaciół i współpracowników powstaje portret młodej, uczciwej, pełnej wiary i oddania związkowi kobiety, która obserwując z bliska działaczy solidarnościowych, musi skonfrontować swój idealizm z dalekim od doskonałości życiem codziennym w organizacji. Autor daleki jest bowiem od idealizowania ludzi tworzących struktury związku niskiego i średniego szczebla. Grażyna dostrzega i musi pogodzić się ze smutnym faktem, że nie wszyscy działacze są ludźmi ideowymi, że często pod przykrywką solidarnościowych, wolnościowych haseł, realizują swe osobiste, przyziemne i nie zawsze uczciwe interesy.

Zamek w Szwecji

Lata 50. i 60. ubiegłego wieku to „epoka Saganki”. Jej talent budził podziw („ma wrodzony dar odnajdywania właściwych słów”). Styl życia bulwersował opinię publiczną. Samochody wyścigowe i poker („trwonię wszystko co zarobię”), alkohol i kokaina, romanse, skandale – tworzyły legendę Saganki. Ona sama po latach zauważyła ironicznie: „legenda stała się rzeczywistością”. Przyznała też szczerze i z pokorą: „Chciałabym napisać coś naprawdę dobrego, ale to wymaga czasu. Pięciu lub sześciu lat. A przecież muszę płacić podatki”.

Zapach orchidei

Główny bohater Adam Morawiecki to mężczyzna około 50-letni, przewodniczący stowarzyszenia chrześcijańsko-narodowego, zawołany endek, purytanin i asceta, żarliwy katolik. Korzystając z nieobecności w domu żony i córki, które wyjechały na wczasy do Dębek, pisze w skupieniu dzieło swego życia – filozoficzny traktat o Diable. Ale mury jego ekskluzywnej willi w eleganckiej dzielnicy nie chronią go jednak przed wrzaskami dochodzącymi z sąsiedniej posesji i niedwuznacznie wskazującymi na charakter odbywających się tam nieustannie spotkań towarzyskich. Sąsiad prezesa Morawieckiego nie należy do wstydliwych, a i jego goście nie lubią ukrywać swoich wdzięków.

Jedna z uczestniczek takich zabaw, praktycznie naga, trafia pewnego dnia do domu Adama, który mocno zbulwersowany okrywa kłopotliwego gościa tym, co ma pod ręką – pamiątkowym partyzanckim szynelem, nieomal relikwią rodzinną, i jako abstynent podejmuje panienkę jedynym alkoholem w domu – spirytusem aptecznym, służącym na co dzień do smarowania wyprysków córki.

Niespodziewanie dla samego siebie Morawiecki ulega nagle przemianie, a właściwie wyzwala się z okowów konwencji i obaw, które – jak później wyznaje – były stałymi towarzyszami jego podróży przez życie. Katalizatorem tej przemiany jest ponętna młoda dziewczyna uosabiająca zawarty w tytule „zapach orchidei” – świat doraźnych emocji wypełniony seksem i cielesnością.

Odkrywszy raz uroki życia, Morawiecki poddaje się im z zadziwiającą łatwością i zapałem: zaczyna pić, palić trawkę, zdradza żonę, nosi czarną punkową kurtkę skórzaną i jeździ japońskim motocyklem. W tych szaleństwach dzielnie sekunduje mu stryj Ksawery – legendarny przywódca z czasów okupacji, który zręcznie odgrywa przed nim rolę franta i lekkoducha, lecz dopiero po śmierci – w wypadku na motocyklu – okazuje się, że to tylko pozór, że mając istotnie heroiczną przeszłość spędził resztę życia w Kanadzie jako spokojny, pracowity i zamożny człowiek interesu.

Stryj Ksawery to najbardziej wieloznaczna postać sztuki, zbudowana ze swobodą i naturalnością przez Igora Śmiałowskiego. Dziewczynę bez kompleksów zagrała Anna Majcher, zaś ulegającego metamorfozie Adama Morawieckiego – Jan Peszek, znakomity i przekonujący w obu wcieleniach.

Po telewizyjnej premierze sztuki w 1990 r. krytycy pisali, że„ Eustachy Rylski i Kazimirz Kutz wodzą na pokuszenie polskie narodowe chciejstwo, nieuleczalną mitomanię, kołtuństwo rodem z zatęchłego zaścianka, niebieskie królestwo pozorów, w którym moralność oznacza umiejętny kamuflaż na użytek innych „sprawiedliwych”.

Zapisz to Miron

Telewizyjna wersja przedstawienia, którego premiera miała miejsce 2 marca 1985 roku na Małej Scenie Teatru Powszechnego w Warszawie.

„Zapisz to Miron” to opowieść o poecie i jego stosunku do świata przedstawiona przez pryzmat codziennych sytuacji: spotkanie z urzędniczkami w ministerstwie, zamiana mieszkania, wizyta w przychodni lekarskiej, odwiedziny matki, wizyta u koleżanki w szpitalu i zwykłych ludzi: kwiaciarki, dozorczyni na podwórku kamienicy, starszej kobiety bez laski, emerytki z lodem.

Reżyseria: Ryszard Major
Realizacja tv: Ewa Vogtman-Budny
Scenografia: Jan Banucha
Charakteryzacja: Danuta Godzisz

Obsada: Władysław Kowalski, Janusz Gajos, Gustaw Lutkiewicz, Andrzej Grąziewicz, Anna Mozolanka, Ewa Dałkowska, Monika Sołubianka, Wiesława Mazurkiewicz, Kazimierz Wysota

Zapomniany diabeł

Największą popularność przyniosły czeskiemu pisarzowi „Igraszki z diabłem” – polską prapremierę przygotował Leon Schiller w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi w 1948 r.. Później wystawiano tę baśń sceniczną w adaptacji lalkowej Władysław Jaremy, a inscenizację telewizyjną w 1980 r. zrealizował twórca Tadeusz Lis.

W swojej ojczyźnie – i dzięki przekładom także poza nią – Jan Drda (1915–1970) był ceniony również jako autor powieści (debiut w 1940 r. „Miasteczko na dłoni”, „Woda życia”, „Wędrówki Piotra Arcyłgarza”) i opowiadań („Milcząca barykada”, „Krasna Tortiza”) oraz książek będących owocem działalności dziennikarskiej („Listy z Norymbergi”, „Gorąca ziemia”). Osobne miejsce w spuściźnie Jana Drdy zajmują dramaty, poza słynnymi „Igraszkami…” – „Jako i my odpuszczamy”, „Magdalenka” czy „Zapomniany diabeł”, klechda obficie czerpiąca z kultury czeskiego Podgórza.

Choć zapewne nie dorównuje ona rangą literacką „Igraszkom..., ” stanowi znakomity materiał do widowiska barwnego, przesyconego humorem, fantazją, plebejską poezją i czasem dosadnym ludowym dowcipem.

Historia diabelskiej inwazji na Długie Kabaty to zabawna pochwała tężyzny fizycznej i zdrowego, chłopskiego rozsądku. Przez długie lata jedynie z tej wsi ani jedna duszyczka nie trafiła do piekła. Poczciwy, stary diabeł, któremu przydzielono ten rewir, całkowicie zaniedbał swoje obowiązki, przestał straszyć ludzi i namawiać ich do złego. Gdy czarty przegrały proces o duszę proboszcza ze wsi, władze piekielne postanowiły sprawdzić, dlaczego ludzie tam nie grzeszą i kto odpowiada za tak haniebny stan rzeczy. Ustalono, który z diabłów miał przydział do wsi, lecz kartoteka starego czarta Trepifajksela gdzieś się zawieruszyła.

Wysłano więc do Długich Kabatów najmądrzejszego z doradców Belzebuba, aby odszukał zapomnianego diabła i co rychlej nadrobił zaniedbania. Uczony wysłannik piekieł gorliwie zabrał się do dzieła, zwycięstwo mocy piekielnych już było bliskie. Oczywiście, w żadnej baśni zło nie może ostatecznie zatriumfować, więc i tu musiał nastąpić nieoczekiwany zwrot akcji.

Autor: Jan Drda
Przekład: Czesław Sojecki
Reżyseria i realizacja telewizyjna: Tadeusz Lis
Realizacja światła: Jerzy Boduch
Operator kamery: Jerzy Drużkowski, Adam Głąbiński, Andrzej Misaczek, Jan Surdel
Scenografia, kostiumy: Jerzy Boduch
Muzyka: Krzysztof Suchodolski
Dźwięk: Marian Pietrzkiewicz
Montaż elektroniczny: Stanisław Bukowski, Mieczysław Orman 

Zaręczyny

„Zaręczyny” Wojciecha Tomczyka to błyskotliwy i jednocześnie bardzo wnikliwy grupowy portret współczesnych Polaków. Akcja spektaklu, zawierającego wątki komediowe, rozgrywa się wokół ważkiej rodzinnej uroczystości. Dwoje młodych bohaterów – Maria i Kajetan – organizuje oficjalne zaręczyny z udziałem przyszłych teściów.

Obie rodziny nie miały szansy dotąd się spotkać, zaręczyny są więc doskonałą okazją do wzajemnej prezentacji, a także omówienia planów weselnych i małżeńskich. Ważne jest nie tylko to, by wszyscy zgromadzeni dali poznać się od jak najlepszej strony, ale by spotkanie miało odpowiednio uroczysty charakter – zapada przecież najważniejsza decyzja w życiu młodych ludzi, która zaważy nie tylko na ich przyszłym losie, ale i wszystkich innych związanych z nimi osób. Uczestnicy zdarzenia przygotowują się skrupulatnie, by wypaść jak najkorzystniej. Problemem nie wydaje się jednak troska o przestrzeganie tradycyjnych obyczajów ceremonii, lecz różnice światopoglądowe obu rodzin, o istnieniu których, zarówno młodzi, jak i przyszli teściowie, są mocno przekonani.

Hanka i Henryk Kowalscy mają konserwatywne poglądy, ważne miejsce w ich życiu odgrywają tradycja i historia, bezwzględny szacunek dla zasad moralnych. Olga i Olo Nowakowie reprezentują dość liberalny punkt widzenia, chcą żyć w normalnym kraju, ich świat wartości jest bardziej relatywny. Młodzi, myślący niezależnie i nowocześnie, zajęci swoją przyszłością dystansują się wprawdzie od tych różnic, jednak obawiają się konfrontacji przyszłych teściów. Stąd największe starania wszystkich skupiają się wokół ustalania listy tematów, których trzeba unikać, by nie wywołać ostrego konfliktu i na wstępie nie podzielić przyszłej rodziny.

Obie strony mają świadomość innego stosunku do minionej historii, wydarzeń politycznych w kraju, religii, przeciwnego systemu wartości. Obie strony wykluczają też możliwość posiadania racji przez adwersarzy, a dyskutowanie wydaje się wręcz niemożliwe, skoro tamci czują inaczej, myślą inaczej, mówią inaczej. Dzieląca przepaść wydaje się zbyt głęboka, obie strony zamierzają okopać się na swoich pozycjach, a w miejsce racjonalnej oceny wkrada się absurd, który każe skwitować przeciwników, że oni są kosmitami. Czy jednak istnieje szansa, że tak silny podział nie przeszkodzi zbudować trwale rodzinne związki?

Nieoczekiwane zbiegi okoliczności pozwolą odkryć, co jest najlepszym spoiwem. Olga tuż przed uroczystością odebrała wiadomość o zbadaniu DNA jej ojca, żołnierza wyklętego. To właśnie historia Twardego zbliża do siebie nieufne z początku obie panie, które będą już działać na rzecz porozumienia w rodzinie. Olo odkrywa z kolei, że przyszły teść córki jest członkiem komisji konkursu architektonicznego, w którym sam bierze udział. Jednak Henryk potrafi rozsądnie wywikłać się z konfliktu pomiędzy własną uczciwością, a lojalnością wobec teścia własnego syna. Znajduje na to sposób, czym wprawia w zdumienie nie tylko Ola, ale i pozostałych.

Autor wyraźnie zaznacza linię podziału między dwiema Polskami lecz w sztuce nie ma postaci, które można oceniać w kategoriach zero - jedynkowych. Brak charakterystyki jednoznacznej, kto jest prawomyślny, a kto nie, daje okazję do stworzenia wielowymiarowych psychologicznie kreacji aktorskich. Każdy może w postaciach bohaterów odkryć własne doświadczenie, własne przekonania czy motywy działania. Czy nieustający spór, który dzieli wiele rodzin, można zażegnać, i czy w imię wspólnego dobra, nie jesteśmy w stanie się świetnie dogadać?

Zazdrość

„Zazdrość” to telewizyjna adaptacja sztuki „Zazdrość na trzy faksy” Esther Vilar (ur.1935) – lekarki i coraz modniejszej w świecie, niemieckojęzycznej autorki powieści i dramatów, a także dzieł z pogranicza filozofii, socjologii i etyki.

Trzy kobiety w różnym wieku, mieszkające w nowoczesnym apartamentowcu, kochają jednego mężczyznę. Walczą o prawo do niego wszelkimi sposobami. Komunikują się ze sobą za pomocą faksów.